پیش‌تر، اصول بنیادی به‌کاررفته در رشته‌ی نقد متون را بررسی کردیم و سپس این اصول را بر عهد جدید اعمال نمودیم. بر پایه‌ی این بررسی‌ها، اعتبار عهد جدید از هر اثر باستانی دیگری فراتر می‌رود

اما در مورد کتاب‌های عهد عتیق چطور؟ آیا آنها به اندازه عهد جدید قابل اعتماد و بدون تغییر هستند؟ طومارهای دریای مرده چه نقشی در این زمینه دارند؟

عهد عتیق: کتابخانه‌ای باستانی

منحصر به‌ فرد بودن عهد عتیق از جنبه‌های گوناگونی ناشی می‌شود. نخست آن‌که، این مجموعه را باید بیش‌تر یک کتابخانه دانست تا یک کتاب واحد، چرا که نویسندگان متعددی در نگارش کتاب‌های مختلف آن نقش داشته‌اند. دوم آن‌که، نگارش این کتاب‌ها در دوران بسیار کهنی صورت گرفته است. برای درک بهتر قدمت چشم‌گیر نوشته‌های عهد عتیق، آن‌ها را در یک جدول زمانی با دیگر متون باستانی مقایسه می‌کنیم

جدول زمانی بالا جایگاه شخصیت‌های کلیدی عهد عتیق، از جمله ابراهیم، موسی، داوود و اشعیا را در بستر تاریخ مشخص می‌کند. این افراد از مهم‌ترین چهره‌های این مجموعه به شمار می‌آیند. مقایسه‌ی آن‌ها با مورخانی چون هرودوت و توسیدید – که اغلب از آنان به‌عنوان نخستین “پدران تاریخ” یاد می‌شود – تفاوت چشم‌گیری در قدمت را نشان می‌دهد. هرودوت و توسیدید تنها در زمانی می‌زیستند که ملاکی، واپسین کتاب عهد عتیق را به نگارش درمی‌آورد. نوشته‌های آن‌ها صرفاً به حوادث حدود یک قرن پیش از زمان خود می‌پردازد، به‌ویژه درگیری‌های میان دولت‌شهرهای یونانی و نیز جنگ‌های میان یونان و ایران

در مقابل، بسیاری از رویدادها و چهره‌های مهم تاریخی مانند تأسیس روم، ظهور اسکندر کبیر و بودا، همگی پس از شخصیت‌های عهد عتیق به‌صحنه‌ی تاریخ وارد شده‌اند. به‌بیان دیگر، بخش‌های بزرگی از جهان تنها زمانی شروع به ثبت و نگارش تاریخ کردند که عهد عتیق در حال تکمیل واپسین کتاب‌های خود بود و بدین ترتیب مجموعه‌ای نسبتاً گسترده از متون را شکل داده بود

نقد متنی متن ماسورتیک عهد عتیق

نویسندگان ۳۹ کتاب عهد عتیق، این آثار را در فاصله‌ی حدود ۱۵۰۰ تا ۴۰۰ سال پیش از میلاد به نگارش درآورده‌اند. زبان اصلی این متون عبری است، هرچند بخش‌های کوچکی از کتاب‌های متأخر به زبان آرامی نوشته شده‌اند. نوار آبی در نمودار، بازه‌ی زمانی ۱۱۰۰ ساله‌ی نگارش کتاب‌های مختلف عهد عتیق (از ۱۵۰۰ تا ۴۰۰ پیش از میلاد) را نشان می‌دهد

امروزه نوشته‌های اصلی عهد عتیق در نسخه‌های خطی عبری که با عنوان متن ماسورتی شناخته می‌شوند، حفظ شده‌اند. مترجمان معاصر کتاب مقدس، از این متن برای ترجمه‌ی عهد عتیق عبری به زبان‌های امروزی بهره می‌برند. در این زمینه، پرسشی اساسی مطرح می‌شود: با توجه به اصول نقد متنی (برای جزئیات بیشتر به اینجا مراجعه کنید)، تا چه اندازه می‌توان به متن ماسورتی اعتماد کرد؟

قدیمی‌ترین نسخه‌های ماسورتیک موجود

همان‌طور که مشاهده می‌کنید، قدیمی‌ترین نسخه‌های خطی موجود از متن ماسورتی، تنها به سال ۸۹۵ میلادی بازمی‌گردند. اگر این نسخه‌ها را در یک جدول زمانی در کنار زمان نگارش اصلی کتاب‌های عهد عتیق قرار دهیم، با نکات قابل‌توجهی روبه‌رو می‌شویم

همچنین می‌توانید ببینید که فاصله زمانی بین تاریخ نگارش و قدیمی‌ترین نسخه‌های موجود (اصل اولیه در نقد متون) بیش از ۱۰۰۰ سال است 

طومارهای دریای مرده

در سال ۱۹۴۸، گروهی از چوپانان فلسطینی، طومارهای دریای مرده را در غار‌هایی واقع در سواحل دریای مرده در منطقه قمران کشف کردند. داستان کشف این طومارها این‌گونه است که یکی از پسران چوپان چند سنگ را به سمت دهانه غاری پرتاب کرد و صدای شکستن کوزه‌های سفالی مهر و موم شده را شنید. کنجکاو شده بود، از صخره‌ها بالا رفت و کوزه‌هایی را یافت که طومارهای دریای مرده درون آن‌ها قرار داشتند. این طومارها شامل نسخه‌های خطی عبری از تمام کتاب‌های عهد عتیق به جز کتاب استر بودند. پژوهشگران تاریخ نگارش این متون را بین ۲۵۰ تا ۱۰۰ سال پیش از میلاد تخمین می‌زنند

اهمیت طومارهای دریای مرده برای نقد متنی

با کشف و انتشار طومارهای دریای مرده در اواسط قرن بیستم، جهان شاهد رویدادی مهم در زمینه نقد متون بود. به‌یک‌باره، طومارهای دریای مرده قدمت متن عبری عهد عتیق را حدود ۱۰۰۰ سال به عقب بردند. این موضوع پرسشی مهم را پیش آورد: آیا متن عبری عهد عتیق در این بازه زمانی هزار ساله، یعنی از حدود ۱۰۰ سال پیش از میلاد تا ۹۰۰ میلادی، دستخوش تغییر شده است؟

شایان ذکر است که تمدن اروپا در این دوران، طی حدود ۱۵۰۰ سال، بر اساس عهد عتیق شکل گرفته بود. بنابراین، این سؤال مطرح می‌شد که آیا متن عهد عتیق در طول تاریخ خود تغییر یا دگرگونی یافته است؟ طومارهای دریای مرده می‌توانستند پاسخ این سؤال را روشن کنند. اما در نهایت، آن‌ها چه یافته‌هایی به همراه داشتند؟

این [طومارهای دریای مرده] صحت متن ماسورتی را تأیید می‌کنند… به جز چند مورد که تفاوت‌هایی در املاء و دستور زبان بین طومارهای دریای مرده و متن ماسورتی مشاهده می‌شود، این دو نسخه به شکلی شگفت‌آور بسیار مشابه‌اند

ام آر نورتون. ۱۹۹۲. نسخه‌های خطی عهد عتیق در کتاب منشأ کتاب مقدس

محققان تقریباً هیچ تغییر قابل‌توجهی در زبان عبری بین متن ماسورتی و طومارهای دریای مرده نیافته‌اند، علیرغم اینکه این دو نسخه حدود ۱۰۰۰ سال از هم فاصله زمانی دارند. برای مقایسه، کافی است به تغییرات گسترده زبان انگلیسی در ۷۰۰ سال گذشته توجه کنیم؛ با این حال، زبان عبری متن‌های عهد عتیق در مدت زمانی طولانی به‌طرز قابل‌توجهی پایدار و ثابت باقی مانده است

اهمیت طومارهای دریای مرده برای صحت کتاب مقدس

طومارهای دریای مرده از ادعای اصلی کتاب مقدس درباره اصالت آن حمایت می‌کنند. عهد جدید بیان می‌کند که عیسی نقشه خداوند را که از آغاز تاریخ بشر اعلام شده بود، به انجام رسانده است. پیشگویی‌های متعدد عهد عتیق که در طول زندگی عیسی تحقق یافته‌اند، مدرکی مهم و اساسی برای این ادعا به شمار می‌آیند

استدلال بسیار ساده و منطقی است: هیچ انسانی، هرچقدر هم باهوش، تحصیل‌کرده یا آگاه باشد، نمی‌تواند آینده را بداند، به‌ویژه هنگامی که به صدها سال بعد نگاه می‌کند. اما خداوند آینده را می‌داند و حتی آن را تعیین می‌کند. بنابراین، اگر نوشته‌هایی بیابیم که به‌درستی جزئیات دقیقی از رویدادهای عظیم صدها سال آینده را پیشگویی کرده‌اند، باید این نوشته‌ها الهام گرفته از جانب خدا باشند، نه صرفاً ساخته دست انسان‌ها

می‌توان پیشگویی‌های عهد عتیق را همچون قفلی دانست که منتظر کلیدی است تا آن را باز کند، و عیسی ادعا کرده است که همان کلید است

با این حال، پیش از کشف طومارهای دریای مرده، ما مدرک قطعی برای اثبات این‌که پیشگویی‌ها واقعاً قبل از وقوع رویدادهای پیش‌بینی‌شده نوشته شده‌اند، در اختیار نداشتیم. برخی افراد با این استدلال که، به‌عنوان مثال، پیشگویی‌های عهد عتیق درباره عیسی ممکن است حدود سال ۲۰۰ میلادی در متن‌های عهد عتیق «گنجانده» شده باشند، این پیشگویی‌ها را رد می‌کردند. از آنجا که هیچ نسخه عبری از عهد عتیق پیش از سال ۹۰۰ میلادی موجود نبود، رد این اتهام دشوار بود. اما با کشف طومارهای دریای مرده، درمی‌یابیم که این پیشگویی‌ها حداکثر تا حدود سال ۱۰۰ پیش از میلاد نوشته شده‌اند، یعنی تقریباً ۱۳۰ سال پیش از آن‌که عیسی تعلیم دهد، معجزه کند و ازمرگ برخیزد

پیشگویی‌های عهد عتیق در طومارهای دریای مرده

بنابراین، طومارهای دریای مرده ثابت می‌کنند که پیشگویی‌ها پیش از آن‌که عیسی آن‌ها را به انجام برساند، ثبت شده بودند. برخی از پیشگویی‌های موجود در طومارهای دریای مرده عبارتند از

• نسل آینده زن
• محل قربانی عیسی
• روزی در تقویم قربانی عیسی
• روز رستاخیز عیسی در تقویم
• جزئیات مصلوب شدن عیسی، از جمله سوراخ کردن دست‌ها و پاهایش
• اهمیت قربانی شدن عیسی به عنوان کسی که گناهان ما را بر دوش خواهد کشید
• رستاخیز عیسی
• تولد قریب‌الوقوع از باکره
• نام عیسی پیشگویی شده بود
• سالی که عیسی به عنوان مسیح آشکار می‌شود
• رویدادهای روزانه هفته مصائب مسیح
• آمدن «پسر انسان»

طومارهای دریای مرده و اسرائیل

جهان در سال ۱۹۴۸ طومارهای دریای مرده را کشف کرد. این همان سالی بود که پس از نزدیک به ۲۰۰۰ سال تبعید، یهودیان موفق شدند اسرائیل را به‌عنوان یک ملت مستقل بنیان‌گذاری کنند. همزمانی این دو رویداد مهم قرن بیستم، که هر دو در یک سال رخ دادند، این تصور را به وجود می‌آورد که بازگشت چشمگیر یهودیان به جهان، شاید تحت هدایت نیرویی برتر و برنامه‌ریزی‌شده بوده است. حتی در متن طومارهای دریای مرده نیز اشاره‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد ذهنی که هزاران سال پیش آمدن عیسی را پیش‌بینی کرده بود، همچنان در حال هدایت و سازماندهی رویدادهاست